“ Sạt lở đất ở miền Tây ngày càng nghiêm trọng ”

Bà Đỗ Thị Thanh Huyền, Giám đốc kiêm người sáng lập Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia (thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) cho biết, tình trạng sạt lở ở phía Tây đang ngày càng nghiêm trọng và đang có các giải pháp để giải quyết.

– Xin ông cho biết mức độ nghiêm trọng của tình trạng sạt lở đất ở miền Tây hiện nay?

– Sau đợt hạn mặn lịch sử xảy ra vào đầu năm nay, cướp đi sinh mạng của nhiều người và tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, người dân miền Tây phải đối mặt với tình trạng xói lở bờ sông và đại dương cao hơn nhiều so với những năm trước. Vào đầu năm, các tỉnh Mao, An Giang, Cần T, Thiên Giang và Bentra đã ghi nhận hàng chục điểm sạt lở ở mỗi tỉnh. Diễn biến sạt lở ngày càng bất thường, không chỉ trong mùa mưa bão mà cả mùa khô. Hiện tại, có hơn 500 điểm sạt lở ven sông và đại dương ở ĐBSCL, với tổng chiều dài hơn 800 km. Hàng năm, sạt lở đất làm mất khoảng 300 ha đất, rừng ngập mặn ven biển và hơn 19.000 gia đình ven sông phải rời khỏi vùng nguy hiểm. Mỗi năm, tình trạng xâm thực của muối ngày càng nghiêm trọng, tình trạng sạt lở ngày càng nghiêm trọng.

Sạt lở làm mất hết đất ở chân các nhà dân ở cửa sông Vàm Xo, thị trấn Dartme, nơi có Ngọc Hiển. Ảnh: Trung Dũng

– Vì sao hạn hán càng nặng, sạt lở sông biển càng phức tạp?

– Năm 2020 là một mùa mặn có ý nghĩa lịch sử, và chúng tôi hy vọng rằng năm tới sẽ không nặng như vậy. Tuy nhiên, rõ ràng xu hướng mặn xâm thực, sạt lở ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến đời sống của nhiều người hơn. Các thành phần hữu cơ rất phong phú, nhiều lỗ chân lông hoặc lỗ chân lông. Thông thường, những lỗ chân lông này chứa đầy nước ngọt. Khi xảy ra hạn muối – kiềm, các lỗ rỗng này sẽ cạn nước, rỗng và dễ xẹp xuống. Ngoài ra, những tác động như khai thác khoáng sản, khai thác nước ngầm quá mức, tàu thuyền đi lại trên sông… đều sinh ra lực vào bờ biển làm sạt lở càng mạnh. Mặn và sạt lở đất do áp lực về dân số, kinh tế và khí hậu.

– Bạn có thể chia sẻ thêm thông tin về áp lực dân số, kinh tế, khí hậu biến đổi dẫn đến mặn xâm thực, sạt lở đất?

– Trước hết, trong chu kỳ khí hậu trái đất, năm 2019 là khí hậu El Niño, một năm khô hạn và ít mưa. Hồi tháng 10/2019, khi tổ chức sự kiện tại Vườn Quốc gia Trằm, chúng tôi thấy mùa lũ là đỉnh thấp thứ hai trong lịch sử, tôi dự đoán độ mặn năm sau sẽ rất khắc nghiệt. Hàng chục đập đã được xây dựng trên sông Mekong, Trung Quốc, Thái Lan, Lào và Campuchia để giữ nước. Khi lượng mưa giảm, chúng giữ lại nhiều nước hơn và do đó ít nước ngọt hơn ở hạ lưu. Khi nước ngọt giảm, nước mặn chiếm ưu thế và tràn vào đất liền, vượt quá 100 km vào đất liền. Sắp tới, các nước xây dựng nhiều đập thủy điện hơn, đồng bằng sông Cửu Long sẽ càng dễ bị tổn thương.

Thứ ba, hiện nay ở Đồng bằng sông Cửu Long có rất nhiều đê bao, những con đê này có nhiều công dụng, có những con đê ngăn mặn nhưng nhiều con đê lại dùng để trồng trọt và làm nhà cửa, vì nông dân không muốn bị vào mùa lũ. Nước ngập hết các cánh đồng, không trồng được lúa hay hoa màu. Họ đắp đê ngăn lũ. Điều này có một bất lợi vì mùa lũ ở ĐBSCL rất quan trọng, nước nổi mang phù sa, tôm cá vào nội đồng làm cho đất đai ngày càng màu mỡ, tăng sản lượng tôm cá trong vùng. Do các đập này bị tắc nên lượng nước thực tế hút và bão hòa trong đất bên trong ruộng không nhiều, nên khi mùa khô đến, nước mặn tràn vào và đất bị thấm. Nước mặn nên hạn hán càng thêm trầm trọng. Hơn nữa … Thứ tư là do biến đổi khí hậu. Các nhà nghiên cứu ngày nay đã đo được rằng mực nước biển tăng khoảng 2-3 mm mỗi năm. Nếu khí nhà kính được giảm bớt và tình trạng ấm lên toàn cầu được kiểm soát, mực nước biển có thể tăng thêm 30 đến 60 cm vào năm 2100. Nếu lượng khí thải vẫn cao, mực nước biển sẽ tăng từ 60 đến 110 cm. Việt Nam là một trong bảy quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu.

Đồng thời, diện tích và chất lượng rừng trú ẩn, rừng đặc dụng và rừng ngập mặn ven biển ngày càng giảm. Khi có rừng ngập mặn phòng hộ, bộ rễ và đất của nó sẽ tạo thành quần thể vững chắc, như một tấm lá chắn hay áo giáp bảo vệ, hạn chế nước mặn xâm nhập vào ruộng, từ đó giúp đất se lại, không bị ăn mòn. .

– Tại sao diện tích và chất lượng rừng trú ẩn phía Tây ngày càng giảm?

– Ở Việt Nam, 59 tỉnh có rừng trú ẩn, nhưng lịch sử chất lượng của rừng trú ẩn là như thế này. Đây là điều chúng ta cần thảo luận. nói chuyệnĐặc biệt ở các tỉnh miền Tây, rừng che chắn không chỉ ở diện tích mà còn bị suy giảm chất lượng trong quá trình phát triển, chuyển sang nuôi tôm, trồng cây ăn quả và các mục đích sử dụng khác. Do sự gia tăng dân số, biển đã được chuyển đổi thành khách sạn, khu du lịch, khu nghỉ dưỡng ven biển, làm đường và khu dân cư. Khi đó, việc chặt phá cây cối và săn bắt động vật hoang dã cũng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng rừng. Ngoài ra, do thiên tai nên hầu như năm nào người dân đốt rừng cũng bị cháy rừng. Biến đổi khí hậu khiến thời tiết khô nóng dễ gây ra hỏa hoạn.

– Giải pháp nào để chống xâm thực và sạt lở mặn miền Tây? Xâm nhập mặn vào đất liền hay xói lở bờ biển cần có nhiều giải pháp. Người dân ở các cấp làm những việc khác nhau, cơ quan quản lý nhà nước cần làm một số việc, và người dân có thể cùng làm một số việc. Có cả giải pháp trước mắt và giải pháp lâu dài.

Trồng rừng là phải, ai cũng làm được. Các cơ quan quản lý quốc gia có thể đưa ra các quyết định trên quy mô lớn về mức độ che phủ rừng của mỗi tỉnh cần tăng lên để cân bằng giữa rừng sản xuất với rừng phòng hộ và rừng đặc dụng. Các doanh nghiệp và cá nhân có thể hợp tác với nhau để giúp trồng lại rừng. Trồng cây là công việc lâu dài và cần trồng cây nhiều hơn. Không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới, các nhà khoa học đều công nhận trồng cây xanh là một giải pháp rất hữu hiệu để cải thiện biến đổi khí hậu, cải thiện chất lượng không khí, từ đó cải thiện cuộc sống của chúng ta. .

Cô Đỗ Thị Thanh Huyền đã tham gia hoạt động trồng cây .—— Năm 2017, tôi tham gia Hội nghị Bảo tồn Đa dạng Sinh học Quốc tế tại Colombia, có hơn 3.500 nhà khoa học tham dự. Mọi người trong cuộc họp đều nhất trí rằng trồng rừng là giải pháp chúng ta phải làm và việc gì chúng ta phải làm ngay bây giờ càng sớm càng tốt. Thời điểm tốt nhất để trồng cây đã có từ lâu, nhưng cũng chưa muộn. Đây là một giải pháp hữu hiệu cho chúng tôi.

Trước đây, nhiều cơ sở, đơn vị đã tổ chức các hoạt động trồng cây, phủ xanh đất và rừng. Đây là một dấu hiệu tốt. Mới đây, chiến dịch “Green Screen Trading Do Vietnam” đã được phát động tại nhiều khu vực trong đó có khu vực miền Tây. Kế hoạch không chỉ giúp Việt Nam xanh hơn mà còn nhằm mang lại những thay đổi tích cực trong nhận thức của người dân để người dân hiểu được tác động của cây xanh đối với đất đai và tầm quan trọng của việc trồng rừng. Nó giúp tạo ra sự thay đổi tư duy, nhận thức của cả thế hệ về việc tôn trọng và thể hiện tình bạn với thiên nhiên. Tôi mong muốn có nhiều kế hoạch trồng rừng để toàn xã hội cùng chung tay bảo vệ môi trường sống của chúng ta.

Hình ảnh hoạt động trồng cây thường niên do OMO và Lifebuoy TP HCM tổ chức vào năm 2019.

Ngày 16 tháng 8, OMO và nhóm Ủy ban đã trồng 10.000 cây Phi lao trên tường chắn sóng Tân Thành ở huyện Gò Công Đông, tỉnh Thiên Giang, để bảo vệ tường chắn sóng và ngăn mặn xâm thực. Các hoạt động trong khuôn khổ kế hoạch “Bán hàng qua màn hình xanh Việt Nam” hy vọng sẽ mang lại nhiều thay đổi cho môi trường nơi đây. Nếu không thể trực tiếp trồng cây, mọi người có thể mang đến những chồi xanh bằng cách truy cập vào trang web của chương trình.