– Dự báo lũ năm nay chỉ đạt bình quân nhiều năm khoảng 55%, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2019 và có thể là mức thấp nhất trong 10 năm qua. Tại sao bạn nghĩ rằng?

– Lượng nước ở Đồng bằng sông Cửu Long phụ thuộc vào lượng mưa ở thượng nguồn sông Cửu Long. Hàng năm, Trung Quốc đóng góp 16% tổng lượng nước, Myanma 2%, Lào 35%, Đông Bắc Thái Lan 18%, Campuchia 18%, và vùng cao nguyên miền Trung và lượng mưa chiếm 11%. Vùng mưa từ Viêng Chăn ở Bắc Lào đến Nghệ An và vùng mưa từ tỉnh Champaksak đến Quảng Nam và Kon Tum ở Nam Lào là hai vùng mưa quan trọng. Khi trời mưa to ở hai khu vực này, gần như chắc chắn lũ sẽ lớn.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, một nhà nghiên cứu độc lập về sinh thái đồng bằng sông Cửu Long, trong cuộc trao đổi với VnExpress tại Cần T ngày 21/9. Ảnh: Hoàng Nam .

Hiện tượng El Niño năm nay diễn ra từ đầu năm đến cuối tháng 8. Trên lưu vực hầu như không có lượng mưa nên sông đã sử dụng hết. Mặt khác, do toàn bộ lưu vực trải qua mùa khô lịch sử hồi đầu năm nên hàng trăm hồ thủy điện trên các nhánh sông và phụ lưu bị thiếu nước. Lượng mưa đầu mùa phải bù đắp cho những nơi này và gần như triệt tiêu trước khi xả nước vào hạ lưu sông chính. Các đập thủy lực ở thượng nguồn không tiêu tốn nước, nhưng chúng thay đổi tốc độ dòng chảy theo thời gian trong quá trình nạp và xả của đập. Khi thiếu nước, đập phải tích đủ độ sâu rồi mới thoát nước. Do đập thượng lưu sẽ phải chờ nên nước chảy qua dây chuyền của đập rất lâu. Do đó, trong điều kiện hạn hán, thủy điện làm trầm trọng thêm tình hình.

Theo Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ, La Nina bắt đầu xuất hiện vào tháng 9, và đến cuối năm nay, có 75% khả năng kéo dài và mưa có thể kết thúc. Tháng 10, nếu đỉnh lũ cao thì sau Tết, hạn mặn vùng ven biển sẽ suy yếu, ngược lại hạn hán ở vùng sẽ gay gắt, đạt đỉnh vào tháng 3 đến tháng 4. Mùa khô đang đến gần nên sẽ không còn khó khăn như mùa khô vừa qua.

Năm nay khác với năm 2019, hiện tượng El Niño sẽ còn tiếp diễn cho đến hết năm. Do sự xuất hiện của La Nina, nước sông Mekong suy yếu nhưng độ mặn của bán đảo Cà Mau thấp, do nguồn nước ngọt trong khu vực chủ yếu là do lượng mưa cục bộ .—— Thống kê năm 2017 của Ủy ban sông Mekong. Lũ lụt ở Đồng bằng sông Cửu Long gây thiệt hại từ 600 đến 70 triệu đô la Mỹ. Vậy tại sao miền Tây phải chờ lũ?

– Lũ lụt có ưu và nhược điểm của nó. Giá trị kinh tế của lũ lụt do lũ đem lại thì dễ, lũ lúa thì dễ, nhưng cái lợi của lũ thì khó thấy vì nó quá lớn, không trả đủ tiền.

Lũ từ sông đổ ra biển. Năm tạo ra nước có độ mặn trung bình. Lũ về còn mang theo phù sa và một lượng lớn chất dinh dưỡng, nuôi dưỡng hệ sinh thái ven biển, làm cho sản lượng cá biển ở ĐBSCL bằng tổng sản lượng của các vùng khác trên cả nước. Một lớp nước đục được hình thành cách bờ biển khoảng 30 km, bao phủ hơn 700 km bờ biển đồng bằng. Chính lớp nước phù sa này đã cố gắng móc đồng bằng ra biển trong 6.000 năm qua, tốc độ trung bình ở phía đông là 16 m / năm, tốc độ trung bình đến Mũi Kamau là 26 m / năm. Lớp nước đục này nặng hơn nước biển xanh nên có thể hấp thụ năng lượng sóng biển. Khi lớp nước đục này có ít phù sa và ít đục hơn sóng sẽ làm cân bằng năng lượng của cát ở bờ biển, dẫn đến sạt lở.

Do lũ lụt vào mùa mưa, đồng bằng cần được uống nước ngọt trong mùa khô. Cân bằng vị ngọt của muối vùng ven biển. Khi mực nước sông xuống thấp, đại dương chìm sâu khiến nước mặn xâm nhập. Lượng nước lũ lớn đã tích tụ ruộng vườn. Ngược lại, nước thiếu lớp phù sa trở thành nước đói, cuốn trôi đất cát, gây sạt lở bờ sông. Các chất dinh dưỡng trong lớp phù sa giúp giảm chi phí nông nghiệp và không thể thay thế phân bón. Ngập úng cũng giúp loại bỏ phèn, mầm bệnh và độc tố tích tụ trong đất do quá trình sản xuất nông nghiệp.

Lũ lụt hàng năm cũng mang lại cá trứng và cá. Sản lượng cá thịt trắng ước tính hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long là 220.000 đến 440.000 tấn, là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng cho con người và hệ sinh thái.

– Đồng bằng sông Cửu Long có bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, hoạt động sản xuất và sinh kế của gần 20 triệu người dân trong vùng không?

– Với ít lũ lụt và ít phù sa bồi đắp, việc đánh bắt trên biển sẽ kém đi, ảnh hưởng đến đời sống của ngư dân và gia đình của họ và các ngành liên quan như cảng cá, chế biến hải sản, vận tải và thương mại. Đồng thời, chi phí nông nghiệp ngày càng tăng. Lũ hàng năm ở mức rất thấp, sau kỳ nghỉ lễ hội mùa xuân, độ mặn ven biển sẽ tăng, sạt lở bờ sông và bờ biển cũng sẽ gia tăng. Từ đó, rất nhiều công trình vĩ đại sẽ bị đảo ngược một cách tự nhiên. Hậu quả là rất nhiều.

Tuy nhiên, chúng ta không thể tràn đầy tự tin và lòng trắc ẩn.Từ nay đồng bằng không còn ngập lụt nữa. Việc xuất hiện như vậy cũng sẽ rất có hại vì nó phiến diện. Cần phải phác thảo những tình huống này.

Như đã đề cập ở trên, mực nước lũ ở đồng bằng phụ thuộc vào lượng mưa ở vùng trên. Lượng mưa ở những khu vực này phụ thuộc vào thời tiết và khí hậu. Thông thường, lượng mưa ở những khu vực này dao động khoảng 15% giữa các năm, nhưng nó có thể thay đổi 30% giữa mười năm.

Những năm trước, cánh đồng Hưng Điền (Tân Hưng, Long An) được mùa lũ, trâu phải lùa sang Campuchia, nay ruộng vẫn khô, nền nứt nẻ. Nhiếp ảnh: Hoàng Nam .

– Trước đây, vùng Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên đã xây dựng kè vành đai để ứng phó với lũ. Đồng thời, nên làm tơi xốp đất ở những vùng đất nhiễm mặn như Cà Mau, Bến Tre, Tiền Giang. Trước tình hình mưa lũ bất thường như hiện nay, ông đánh giá như thế nào về công trình này?

– Hai nơi trũng của Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên nên là không gian hút lũ phù sa. Trước đây, nông nghiệp chủ yếu tập trung vào sản xuất, mở rộng diện tích và thâm canh nên các đập đóng để tăng vụ. Kết quả là, lũ bị đẩy đi nơi khác, làm gia tăng lũ lụt ở các thị trấn và làng mạc ở hạ lưu, và phần còn lại của lũ đổ ra biển. Vào mùa khô, khi sông Cửu Long suy yếu, đồng bằng cũng bị cạn kiệt, nước biển xâm thực sâu hơn.

Đối với dự án điện lạnh, vào mùa khô, khi các âu thuyền ven biển im lìm đóng cửa suốt mấy tháng, dòng sông bị thủy triều cắt đứt không còn chảy, trôi, trở thành “sông đen”. Nước ngọt trong các tòa nhà bị nhiễm mặn không được sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Vì vậy, người dân phải tận dụng nguồn nước ngầm nhiều hơn dẫn đến sụt lún đất. Chúng ta thường nói về “xâm nhập mặn”, nhưng chúng ta hiếm khi nói về “xâm nhập nước ngọt”. Trong những năm cực kỳ khô hạn, khu vực được làm mềm sẽ trở nên mỏng manh, và càng gần biển hoặc sông thì càng dễ bị sụt lở. Thật vậy, khi muối đến sớm hơn, những khu vực này phải được bao bọc và hoàn toàn “cách ly” với thế giới bên ngoài. Lượng nước ngọt trong nhà sẽ không tiếp tục cho đến giữa mùa khô.

Khi các kênh trên mặt đất khô, độ ẩm của đất bị loại bỏ nhiều hơn, và cuối cùng đất bị co lại, thể tích giảm, và bề mặt lắng xuống, phá hủy đất. Đường và nhà ở Gò Công, Thiên Giang, Trần Văn Thời, Cà Mau trong mùa khô năm nay. Xin lưu ý rằng do khai thác nước ngầm, sự sụt lún này không liên quan gì đến tình trạng sụt lún chung của đồng bằng.

Ngoài ra, đối với những vùng mát, tính chất của đất là nhiễm mặn, mưa 6 tháng. Bây giờ, trong những năm khô hạn, lớp nước ngọt biến mất nhanh chóng và muối xuất hiện trong đất. Trong những năm khắc nghiệt, rào cản muối chỉ có thể kéo dài mùa ngọt thêm vài tuần. Vào giữa mùa khô, khi trong nhà không có nước ngọt, việc ngăn mặn ngoài trời không hiệu quả. Công việc nhẹ nhàng cũng có thể giúp tăng thu nhập, nhưng trong hoàn cảnh mới này, chúng ta cần suy nghĩ kỹ. Trung tâm Nghiên cứu Stinson-Hoa Kỳ), sản lượng lúa ở ĐBSCL chiếm phần lớn cả nước, nhưng 20 năm sau, thu nhập của người dân kém cả nước 10%. Mỗi năm tăng ba vụ lúa, nhờ đó giảm được lũ lụt, nhưng trung bình mỗi gia đình năm người phải rời thành phố đi làm công ăn lương thay vì khỏe mạnh như trước. Tại sao lại có chuyện ngược đời như vậy?

– Đập đóng cũng có thể ngăn cản lớp phù sa vào ruộng nên đất đai ngày càng phì nhiêu. Như đã đề cập trước đó, phân bón không thể thay thế các lớp phù sa. Việc trồng ba vụ lúa trên đập hình vành đai đã tăng thu nhập chỉ trong vài năm đầu, nhờ việc tăng số vụ và tích lũy chất dinh dưỡng trong đất trong quá khứ. Sau -10 năm, dinh dưỡng giảm và chi phí tăng nhẹ, nhưng vẫn có lãi. Đến năm 25 tuổi, đất cạn kiệt, bón nhiều phân nhưng năng suất giảm. Nhìn bề ngoài, sản lượng và thu nhập đã tăng lên, nhưng lợi nhuận hầu như biến mất. Những người ít đất không thể sống nổi, vì lợi nhuận nông nghiệp không đủ bù cho gánh nặng về đất đai, và rau tự nhiên, cá, và nước sông tự do ngày xưa không còn. Tôi đã phỏng vấn khoảng 100 gia đình nông dân ở Đồng Tháp và thấy rằng trồng lúa ba vụ không giúp người dân thoát nghèo. Nếu tính cả chi phí của đập tròn và chi phí thiệt hại do đánh bắt cá, đất nước sẽ càng nghèo hơn. Một gia đình trung bình 5 người trước đây đã trồng hai loại hoa màu và có thể kiếm sốngĐất chỉ có một héc-ta, nay trồng ba loại hoa màu, không còn sống được nữa, đành phải “đi Bình Dương”. Hơn nữa, nếu tính cả chi phí cho các bãi chôn lấp và tiêu hủy các sản phẩm thủy sản, thì ba vụ mùa của đất nước này rất kém. Có thể nói, đồng bằng đang ở ngã ba đường, không thể tiếp tục đi theo con đường cũ, sản xuất thâm canh theo số lượng mà cần phải chuyển sang con đường mới.

Từ lâu, nhiều nông dân và cộng đồng chính phủ đã nhận ra rằng nông nghiệp thâm canh không bền vững về lâu dài. Nhiều nơi muốn thay đổi nhưng lại thiếu nguồn lực.

– Với diễn biến phức tạp của lũ lụt và xâm nhập mặn, trong thời gian tới có giải pháp gì để khôi phục và phát triển bền vững ĐBSCL không còn tình trạng manh mún tự phát?

– Ba năm trước, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 120 về sản xuất bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Nghị quyết đã tạo cơ hội cho Delta phát triển và thích ứng nền kinh tế nông nghiệp với điều kiện tự nhiên để đảm bảo sản phẩm thâm nhập vào các thị trường có giá trị cao hơn. Cho đến nay, đã 3 năm kể từ khi ban hành đến khi ban hành, vẫn chưa có thay đổi cụ thể nào, bởi đây là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược cao, cần có thời gian và kế hoạch chính xác để thực hiện. Chính phủ đang soạn thảo một kế hoạch tổng thể để thay đổi nền nông nghiệp, đồng thời xây dựng một kế hoạch tổng thể toàn diện về phương Tây sẽ được Hà Lan thực hiện. Việc thực hiện chắc chắn không phải là một việc dễ dàng, bởi vì chúng ta phải đối mặt với những trở ngại trên bình diện tư tưởng, đặc biệt là sức ì của những tư tưởng nông nghiệp cổ xưa và những trở ngại trên mặt đất. Không quan tâm đến chất lượng, thị trường và môi trường, tư tưởng chiến lược phát triển liên tục trong nghị quyết này có thể hiểu đơn giản là “điều chỉnh cơ cấu cây trồng, vật nuôi”, được thực hành lâu dài. Trường học bị ảnh hưởng như thế nào và tác động xã hội của nó, và tác động của nó đến nông dân.

Đối với nông nghiệp, “kết nối” nên được hiểu là giảm thâm canh, nâng cao chất lượng, nâng cao giá trị cây thông thông qua chế biến và chuỗi giá trị, tạo thị trường giá trị cao. Bên cạnh việc coi nước mặn, nước lợ là tài nguyên, nên hạn chế ngăn mặn, chặn dòng để phục hồi nghề cá trên biển, khôi phục sông suối để giảm sử dụng nước ngầm, giảm sụt lún. Như trong hình, nếu bạn chỉ dừng lại việc “thay đổi cấu trúc động thực vật” thì chẳng khác nào một người vẫn đang ở trong phòng và đang định thay bộ quần áo khác, cô ấy sẽ luôn ở trong căn phòng này. . Thị trường vẫn vậy, những sản phẩm ban đầu vẫn được bày bán, và sự can thiệp tàn nhẫn của tự nhiên cũng không thể cải thiện được bao nhiêu.

Trong một thời gian dài, tư tưởng quy hoạch phát triển đồng bằng không tập trung vào 3 lĩnh vực: đất đai, nước ngọt dùng cho sản xuất và nước ngọt (chủ yếu là lúa) dùng trong hệ thống nông nghiệp, bỏ qua môi trường sông ngòi và kết nối với đại dương. Kể từ đó, tôi không ngần ngại can thiệp, điều này vi phạm quy luật của tự nhiên, bởi vì các dự án quy mô lớn đã cản trở dòng chảy của nước, ngăn cách sông nội bộ với đại dương, đồng ruộng ngăn cách lũ lụt hàng năm. Cần phải loại bỏ phù sa trong quy hoạch của địa phương và sở ngành, trong khi bỏ qua lợi ích chung của toàn vùng.

Trước mắt, cần có nhiều cuộc thảo luận, hội thảo và tranh luận hơn. Nội dung của nghị quyết đã được làm rõ và khẳng định lại các khái niệm về an ninh lương thực và phát triển bền vững. Các quy luật tự nhiên của đồng bằng phải được hiểu và tôn trọng.

Chị Nguyễn Thị Kintlang (48 tuổi, ở Batli, Penang) gom muối và làm cỏ cho gia súc trên cánh đồng bị sạt lở do mặn hồi tháng 3. Ảnh: Hữu Khoa

– Là một người nông dân, sinh ra và lớn lên ở Hậu Giang, ký ức miền Tây xưa và nay của bạn đã thay đổi như thế nào?

– Tôi sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Hujiang. Trước nhà là con sông nhỏ, mỗi ngày nước dao động hai lần, chiều nước thay đổi. Lũ về đầy ắp, nước gần như đổ sông. Trong các ngày rằm và ba mươi âm lịch, mỗi tháng nước dâng cao 2 lần, trong đó nước cao nhất vào cả tháng 30/8 và tháng 9. Có hai mùa mỗi năm. Nếu mực nước thấp, thuyền đi lại khó khăn.

Phía sau vườn cây ăn quả, sau cánh đồng lúa. Tôi nhớ hồi đó, khi đi học về, tôi đánh rơi cặp sách, nhặt túi lưới ngoài đồng hoặc nhảy xuống sông bơi, tự tay vớt tôm cá. Trên cây. Riêng tôi, một cậu bé hơn 10 tuổi, sẽ hỗ trợ cả nhà miễn phí trong vài giờ nữa. Có hai vụ lúa, một vụ hè và thu hoạch sau Tết. Sau đó để khô đất trống. Chiều chiềuTôi bay trên cánh đồng và tự tay làm những cánh diều bằng giấy, nên mới có “Cánh diều quê tôi, tuổi thơ tôi bay trên cánh đồng”, y như những bài thơ của Du Chuẩn. Đổ nước sông vào bể, lấy phèn chua ra và khuấy nước vài lần để cặn lắng xuống, dùng nước này nấu ăn uống hoàn toàn tốt cho sức khỏe. Trước đây, ô nhiễm rất nhỏ, chỉ ô nhiễm hữu cơ, các trại lợn hay ao cá đều đổ thẳng ra sông, nhưng hầu hết các sông đều sạch. Gia đình mọi người đã xây một cây cầu bắc qua sông, cho phép người già, đàn ông, phụ nữ và trẻ em xuống sông tắm. Hầu như ai cũng có thể bơi, câu cá, câu cá và câu cá.

Nhìn lại chúng tôi, chúng tôi thấy rằng người dân nghèo tiền bạc, không điện, không tủ lạnh, điện thoại hoặc TV. Bây giờ, không ai đói, cuộc sống dễ dàng, tươi mới và không có căng thẳng. Tính cách con người cũng vui vẻ hơn, vui vẻ hơn, thân thiện, trung thực, mến khách và được nhiều người kính trọng hơn ngày nay. – Trong nhiều thập kỷ, những thay đổi diễn ra quá nhanh. Ai cũng có tiền và nhiều tiền hơn, nhà ở nông thôn có điện, ti vi, điện thoại, tủ lạnh, ô tô, đường sá và nhiều phương tiện hơn. Nhưng dường như cuộc sống chịu nhiều áp lực, những nét đặc sắc trong văn hóa phương Tây đã dần mai một. Không còn “tuổi thơ tôi ngoài đồng”, và không còn ai ở quê tôi tắm sông quê nữa vì nó làm tôi ngứa ngáy. Cá tôm trong vườn không có vì đập đóng khắp nơi.

Ở con mương cũ trong vườn, nước nổi cuốn theo lớp phù sa xuống đáy kênh. Vào mùa khô, con gà hoàng thổ béo ngậy này lắng đọng trên cơ sở là một lý do chính đáng. Ngày nay, đất ở mương bị đen, thiếu ôxy, sống rễ cây sẽ chết vì nhiễm độc. Cây ăn trái bây giờ phải ăn phân hóa học và sống nhờ thuốc trừ sâu, thuốc kích thích. Những hóa chất này đi vào trái cây, mương rãnh và sông ngòi, rồi từ đó chảy vào mạch máu của con người.

Có một nghịch lý lớn ngày nay là hầu hết trẻ em nông thôn không biết bơi vì không có chỗ để bơi. Đập nước và sông bị ô nhiễm. Các em cũng thường đi xe hai bánh thay vì trước đây. Chèo thuyền như vậy. Đồng thời, do có bể bơi nên trẻ em thành phố có thể bơi tốt hơn.

Vì gần đây mọi người đã được đưa vào bờ, con sông giờ đã trở nên trống rỗng. Giờ đây khi vào làng tương đối yên tĩnh. Chỉ người già, người lớn và thanh niên trên 40 tuổi “mới đến Bình Dương